Pobity Gary
     
MaÂłgorzata Sadowska     
Jak wielki aktor GARY OLDMAN staÂł siĂŞ facetem do wynajĂŞcia? ZapomniaÂł zapÂłaciĂŚ podatku.

Francis Ford Coppola nazwaÂł go najlepszym aktorem pokolenia, inni twierdzili, Âże to nowy Robert De Niro. Ale po latach rewelacyjnych rĂłl w Âświetnych filmach Gary Oldman niespodziewanie znikn¹³ z kinowych ekranĂłw. Co siĂŞ staÂło z genialnym Brytyjczykiem, zastanawiajÂą siĂŞ fani na caÂłym Âświecie – w tym redaktorzy „Przekroju”.

ChcĂŞ do roboty!

„Grzech”, „MaÂłe jest piĂŞkne”, „Dead Fish”, „Niczyje dziecko”, „Ale jazda” – konia z rzĂŞdem temu, kto zna te tytuÂły, a dwa konie temu, kto wspomniane filmy widziaÂł. SpoÂśrĂłd nich tylko „Dead Fish” (2004) wÂłaÂśnie wchodzi do polskich kin. Sam Gary Oldman nie ma najlepszego zdania o produkcjach, w ktĂłrych dziÂś bierze udziaÂł, a ktĂłre najczĂŞÂściej od razu trafiajÂą na pÂłyty DVD. – BoÂże, to chyba najgorszy film, w jakim zagraÂłem! – oceniÂł „Grzech”, gdzie pojawia siĂŞ jako producent filmĂłw porno. – CzuÂłem siĂŞ winny nawet wobec drzew, z ktĂłrych powstaÂł papier, na jakim napisano scenariusz!
PrzyglÂądajÂąc siĂŞ ostatnim aktorskim wyborom (by nie powiedzieĂŚ: wybrykom) czÂłowieka, ktĂłry porywajÂąco graÂł Sida Viciousa, hrabiego DrakulĂŞ i Beethovena; moÂżna uznaĂŚ, Âże Gary Oldman rozmienia talent na drobne. Tymczasem on rozmienia go wy³¹cznie na „grube”.
Znana brytyjska aktorka Samanta Morton, ktĂłra bierze siĂŞ dziÂś do reÂżyserowania, ÂżaliÂła siĂŞ, Âże odrzuciÂł przysÂłany mu scenariusz z komentarzem, Âże nie chce mu siĂŞ czytaĂŚ niczego, co nie gwarantuje mu miliona dolarĂłw za rolĂŞ.
Ale trudno mu siĂŞ chyba dziwiĂŚ – Oldman ma nie tylko na utrzymaniu dwie byÂłe Âżony i trzech synĂłw, ale i kÂłopoty z amerykaĂąskim urzĂŞdem skarbowym. Ostatnio okazaÂło siĂŞ bowiem, Âże przez lata mieszkania w USA zapÂłaciÂł jedynie 297 dolarĂłw podatku, zapominajÂąc o pozostaÂłych... 288 tysiÂącach.
Dlaczego zagraÂł w „Grzechu”? – Po rozwodzie [z DonyÂą Fiorentino – przyp. red.] potrzebne mi byÂły pieniÂądze – wyznaÂł. SzczeroœÌ zawsze byÂła mocnÂą stronÂą Oldmana, choĂŚ Âłatwo zgadn¹Ì, Âże nie zjednuje mu ona sympatii producentĂłw. Przyzwyczajeni do zapewnieĂą o tym, jakim wspaniaÂłym wyzwaniem jest udziaÂł w tym czy innym filmie, musieli siĂŞ zdziwiĂŚ, sÂłyszÂąc, jak Gary Oldman tÂłumaczy przyjĂŞcie roli Syriusza Blacka w „Harrym Potterze i wiĂŞÂźniu Azkabanu”: – PotrzebowaÂłem pracy. Nie pracowaÂłem od kilku lat, wiĂŞc to miÂłe mĂłc wrĂłciĂŚ do roboty i trochĂŞ zarobiĂŚ. PopÂłaciĂŚ rachunki...
WczeÂśniej zresztÂą przyznaÂł, Âże poczuÂł siĂŞ rozczarowany, iÂż pojawi siĂŞ tylko w trzech czĂŞÂściach filmu (jego bohater w koĂącu ginie), bo liczyÂł na stabilne ÂźrĂłdÂło dochodĂłw na lata. DostaÂł nauczkĂŞ. UmowĂŞ na kontynuacjĂŞ roli Syriusza podpisano z nim w ostatniej chwili, trzymajÂąc go w niepewnoÂści nawet wĂłwczas, gdy peÂłnÂą parÂą ruszyÂły zdjĂŞcia. Niepokorny aktor, ktĂłry jeszcze niedawno rzuciÂł na kolana Hollywood, poczuÂł siĂŞ upokorzony.

GraÂł outsiderĂłw, zostaÂł outsiderem

Nie pierwszy raz wskazano Oldmanowi, gdzie dziÂś jego miejsce. Producenci „Hannibala” (2001), kontynuacji „Milczenia owiec”, nie chcieli umieÂściĂŚ jego nazwiska w napisach poczÂątkowych i koĂącowych razem z nazwiskami „gwiazd” – Anthony’ego Hopkinsa i Julianne Moore. Rozczarowany aktor zadecydowaÂł, Âże w tej sytuacji w ogĂłle wycofuje swoje nazwisko z filmu (ostatecznie znalazÂło siĂŞ w napisach koĂącowych w wersji DVD).
ZaÂłamanie bÂłyskotliwej kariery Oldmana przyszÂło pod koniec lat 90. ByÂł to w jego Âżyciu szczegĂłlny moment – koniec terapii leczÂącej go z alkoholizmu (byÂł czas, gdy wypijaÂł dwie butelki wĂłdki i nadal dyskutowaÂł), poczucie zawodowego wypalenia, walka o reÂżyserski debiut i pierwsze wynikajÂące z tego kompromisy.
U szczytu kariery (lata 90.) Oldman miaÂł za sobÂą szereg fantastycznych, wyrazistych rĂłl outsiderĂłw, szaleĂącĂłw, mordercĂłw, czarnych charakterĂłw; wszelkiej maÂści dewiantĂłw i odmieĂącĂłw. Na palcach jednej rĂŞki moÂżna wyliczyĂŚ aktorĂłw o takiej jak on charyzmie i intuicji, zdolnych do tak niesamowitych przeobraÂżeĂą. Zawsze mĂłwiÂło siĂŞ, Âże nie ma takiej roli, ktĂłrej by nie zagraÂł – i rzeczywiÂście, galeria typĂłw, ktĂłrym uÂżyczaÂł twarzy (lub raczej drapieÂżnej osobowoÂści), jest imponujÂąca. Mimo Âże Oldman potrafi niemal rozpÂłyn¹Ì siĂŞ w roli, i to do granic rozpoznawalnoÂści, wszystkich swoich bohaterĂłw obdarzaÂł tym samym, charakterystycznym, tragicznym rysem. Nigdy bowiem nie ukrywaÂł, Âże gra caÂłym sobÂą, siĂŞgajÂąc po „bagaÂż bĂłlu”, z ktĂłrym przyjechaÂł do Hollywood z rodzinnego Londynu. WychowaÂł siĂŞ w robotniczej dzielnicy, ojciec alkoholik opuÂściÂł rodzinĂŞ, gdy Gary byÂł siedmiolatkiem. Dopiero gdy dorĂłsÂł, nawiÂązali kontakt, ale do spotkania nigdy nie doszÂło – Oldman senior zmarÂł na chorobĂŞ alkoholowÂą, nie wysÂłuchawszy dÂługiego monologu, ktĂłry syn trenowaÂł przez caÂłe lata.
Zanim zainteresowaÂł siĂŞ aktorstwem, Oldman byÂł czÂłonkiem lokalnego gangu, zÂłodziejem i dorywczo sprzedawcÂą. Szko³ê porzuciÂł jako 16-latek. Te doÂświadczenia miaÂły pomĂłc mu byĂŚ wiarygodnym w rolach ludzi balansujÂących na krawĂŞdzi. Wprawdzie pogardzaÂł ÂświĂŞtÂą dla amerykaĂąskich aktorĂłw „metodÂą” (promowanÂą przez sÂłynnÂą szko³ê StrasbergĂłw, ktĂłrÂą koĂączyli Brando czy De Niro), deklarujÂąc: „NaprawdĂŞ nie muszĂŞ wgryzaĂŚ siĂŞ we Freuda ani psycho-pieprzonÂą-terapiĂŞ, Âżeby wyrecytowaĂŚ: 'PoproszĂŞ o filiÂżankĂŞ herbaty'”, ale jak maÂło kto angaÂżowaÂł siĂŞ w role, pÂłaczÂąc tylko prawdziwymi Âłzami (myÂślaÂł wtedy o ojcu) w „Draculi” czy chudnÂąc 16 kilogramĂłw dla „Sida i Nancy”.

Zagubiony w kosmosie... rachunkĂłw

Nic dziwnego, Âże po latach babrania siĂŞ we wÂłasnych emocjach – i w kinie, i na terapii – poczuÂł siĂŞ wypalony, zwÂłaszcza Âże Hollywood, ktĂłre pokochaÂło go w rolach ÂświrĂłw, nie chciaÂło widzieĂŚ go w Âżadnych innych. Tymczasem Oldman zrozumiaÂł, Âże aktorstwo nie pomoÂże mu zaÂłatwiĂŚ osobistych problemĂłw: – CzujĂŞ siĂŞ jak w snow-shakerze [zabawka, szklana kula ze sztucznym Âśniegiem – przyp. red.]. Za kaÂżdym razem, grajÂąc, potrzÂąsam swoimi emocjami i póŸniej dÂługo czekam, Âżeby opadÂły. I jednoczeÂśnie nie mogĂŞ wyjœÌ z tej szklanej puÂłapki.
Paradoksalnie jednak wÂłaÂśnie owo potrzÂąsanie emocjami byÂło tym, co czyniÂło jego role przejmujÂącymi do szpiku koÂści.
Ostatecznym rozliczeniem z przeszÂłoÂściÂą i zarazem odpoczynkiem od aktorstwa byÂł wspaniaÂły reÂżyserski debiut, „Nic doustnie” (1997) opowiadajÂące o koszmarnym Âświecie londyĂąskiego dzieciĂąstwa. Zachwyty krytykĂłw nie przeÂłoÂżyÂły siĂŞ na finansowy sukces, tymczasem Gary Oldman wyÂłoÂżyÂł na film 1,4 miliona dolarĂłw z wÂłasnej kieszeni. ÂŻeby odrobiĂŚ straty, zacz¹³ przyjmowaĂŚ role w komercyjnych badziewiach w rodzaju „Air Force One” i „Zagubieni w kosmosie”. Nie byÂło go juÂż dÂłuÂżej staĂŚ na przebieranie w rolach. PrĂłbowaÂł uniezaleÂżniĂŚ siĂŞ od hollywoodzkiej machiny, produkujÂąc filmy, zabrakÂło mu jednak szczĂŞÂścia do dobrych projektĂłw. Niestety, wpadÂł w spiralĂŞ finansowych kÂłopotĂłw, ktĂłra zamiast zapewniĂŚ mu luksus niezaleÂżnoÂści, doprowadziÂła go na krawĂŞdÂź zawodowego upadku.
DziÂś Gary Oldman pomalutku odbudowuje swojÂą pozycjĂŞ, wracajÂąc do mainstreamu od kuchni, czyli rolami epizodycznymi (Âświetny detektyw Gordon w „Batmanie – PoczÂątku”) lub drugoplanowymi (Syriusz Black w „Harrym Potterze”). Czy to preludium do wielkiego comebacku? Miejmy nadziejĂŞ. Bo kino bez Oldmana bĂŞdzie jak... snow-shaker bez Âśniegu.


MaÂłgorzata Sadowska

25/2006